Wspólnie możemy przyczynić się do redukcji zjawiska antybiotykooporności. Jak to zrobić?

Czy wiesz, że...

Podjęcie decyzji o wdrożeniu antybiotykoterapii nie jest proste. Przyczyną infekcji może być zarówno wirus, jak i bakteria, a symptomy choroby przez nie wywołane bywają do siebie podobne.

Antybiotyki są skuteczne tylko i wyłącznie w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Ich stosowanie w zakażeniach powodowanych wirusami nie daje pozytywnych efektów leczenia, naraża pacjenta na występowanie działań niepożądanych, a także przyczynia się do narastania oporności bakterii na antybiotyki ze względu na ich nadużywanie.^13,14

Dlaczego antybiotyk nie działa na wirusy?

Wirusy mają zupełnie inną budowę niż bakterie. Nie posiadają „punktów uchwytu” dla antybiotyku, takich jak specyficzne białka lub elementy budowy komórki, występujące tylko u bakterii, dlatego lek przeciwbakteryjny nie jest w stanie zabić wirusa lub zahamować jego namnażania.¹⁵

Kiedy lekarz podejmie decyzję o wdrożeniu leczenia antybiotykiem?

Zawsze wtedy, gdy choroba, wywołana jest przez bakterię, np. w anginie paciorkowcowej, krztuścu czy zapaleniu dróg moczowych.^16,17

Najtrudniejsze do prawidłowego zdiagnozowania w warunkach pozaszpitalnych są zakażenia dróg oddechowych, dlatego w celu weryfikacji, czy jest to infekcja bakteryjna czy wirusowa lekarz może zastosować narzędzia różnicujące przyczynę choroby, np. szybkie testy diagnostyczne wykrywające w gardle paciorkowca powodującego anginę lub testy określające stężenie pewnych białek we krwi (białko C-reaktywne), które rośnie w przypadku infekcji bakteryjnej. Tego typu praktyka pozwala na uniknięcie stosowania przez pacjenta antybiotyku w sytuacji, gdy jest to niepotrzebne.¹⁷

Nie naciskaj na lekarza by na Twoją dolegliwość przepisał antybiotyk, bo nie zawsze jego stosowanie ma sens.¹⁸

Dbajmy o to, by antybiotyki były stosowane jedynie wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne.

Czy wiesz, że...

Produkty lecznicze zawierające przeciwbakteryjne substancje czynne mogą różnić się między sobą pod względem warunków przechowywania? Niektóre antybiotyki muszą być przechowywane w lodówce, w temperaturze od 2-8°C, a jeszcze inne w temperaturze pokojowej, najczęściej do 25°C.

Przykładowo przechowywanie w temperaturze pokojowej antybiotyku, który powinien być trzymany w lodówce, może spowodować utratę właściwości substancji czynnej, w wyniku czego lek będzie nieskuteczny. Dlatego należy ściśle stosować się do wytycznych wskazanych w ulotce dołączonej do produktu leczniczego. W innym przypadku istnieje duże ryzyko, że konieczne będzie powtórne wystawienie recepty przez lekarza i ponowny zakup antybiotyku.^20,21

UWAGA: Jeśli posiadasz lek nienadający się do użycia (np. ze względu na złe przechowywanie) lub posiadasz resztki antybiotyku po poprzedniej terapii oddaj je do utylizacji. Wyrzucanie leków do środowiska naturalnego jest niezwykle szkodliwe i może przyczyniać się do narastania antybotykooporności.

W jaki sposób antybiotyki wpływają na środowisko?

Do środowiska naturalnego trafiają także antybiotyki stosowane w hodowli bydła, trzody chlewnej czy drobiu. Wydalane przez zwierzęta, będąc składnikiem nawozu pochodzenia naturalnego, bardzo często są rozprowadzane przez rolników na polach uprawnych, zanieczyszjąc tym samym glebę. Część z nich, która nie ulegnie procesom biodegradacji osadza się na powierzchni gleby trafiając następnie do wód powierzchniowych. Te i wiele innych czynników mają niebagatelny wpływ na częsty kontakt drobnoustrojów z antybiotykami, a w szczególności z ich niskimi stężeniami, które stymulują bakterie do wytwarzania mechanizmów oporności.

Nie można ignorować korzyści wynikających ze stosowania antybiotyków, ale należy wziąć również pod uwagę wpływ antybiotyków na środowisko naturalne ze względu na ich zdolność do wywoływania, utrzymywania i rozprzestrzeniania oporności wśród bakterii. Konieczne jest więc podjęcie działań zapobiegawczych, aby uniknąć nieodwracalnych konsekwencji pod postacią braku skutecznego leczenia przeciwbakteryjnego w przyszłości.^22,23,24

Czy wiesz, że...

Prawidłowe przygotowanie zawiesiny znacząco wpływa na prawdopodobieństwo sukcesu terapeutycznego.

Ważne, by przed każdym przyjęciem / podaniem leku wstrząsnąć przygotowaną wcześniej zawiesinę.

TABLETKI – pamiętaj aby nie dzielić tabletek na pół w celu redukcji dawki jeśli ulotka informacyjna dołączona do opakowania leku nie zawiera informacji o takiej możliwości. Czasem tabletki posiadają podziałkę, ale służy ona do przełamania tabletki w celu jej łatwiejszego połknięcia, a nie w celu redukcji dawki o połowę. Nie redukuj dawki leku na własną rękę. Może to doprowadzić do wystąpienia zbyt małych stężeń leku w miejscu infekcji, braku efektu leczenia i rozwoju ANTYBIOTYKOOPORNOŚCI u bakterii.²⁵

Czy wiesz, że...

Niektóre antybiotyki muszą być stosowane odpowiednio często, aby osiągnąć w miejscu infekcji efektywne stężenie przez odpowiednio długi czas. W miarę możliwości wyznacz dogodne godziny przyjmowania/ podawania leku, zwłaszcza, gdy musi być on stosowany kilka razy na dobę, np. co 8 godzin.²⁷

Pomijanie dawek leku lub przesuwanie godzin jego przyjmowania, może mieć negatywny wpływ na skuteczność przeciwbakteryjną antybiotyku i przyczynić się do rozwoju zjawiska antybiotykoopornosci wśród bakterii, które znajdują się w Twoim organizmie (zarówno tych, które spowodowały infekcję, jak i tych, które stanowią składnik Twojej flory fizjologicznej). Nabytą oporność na antybiotyki bakterie są w stanie przekazywać innym bakteriom, przez co zjawisko antybiotykoopornosci narasta.^25,27

Długość terapii również ma kluczowe znaczenie. Antybiotyk należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza. Zarówno skrócenie terapii, jak i niepotrzebne jej wydłużanie może mieć negatywne konsekwencje - sprzyjać narastaniu oporności bakterii na leki, czy zwiększać ryzyko nosicielstwa szczepów opornych na antybiotyki.^28,29

Czy wiesz, że...

Bakterie mogą dostać się do organizmu człowieka na wiele różnych sposobów. Do infekcji może dojść w wyniku kontaktu z bakteriami pochodzącymi ze środowiska, od zarażonej osoby lub zwierzęcia, w wyniku ugryzienia przez owada lub przez kontakt z zakażoną wodą, jedzeniem czy powietrzem. Czasem bakterie, które w normalnych warunkach nie są szkodliwe dostając się do określonego miejsca w Twoim organizmie mogą wywołać infekcję.³⁰

• Zanieczyszczony kurz, krople wody lub wydzieliny z dróg oddechowych mogą być źródłem choroby legionistów, krztuśca, gruźlicy, infekcji meningokokowej oraz anginy paciorkowcowej.
• W wyniku kontaktu z zakażoną skórą lub błonami śluzowymi osoby chorej możesz zarazić się infekcjami skóry i tkanek miękkich oraz niektórymi infekcjami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak rzeżączka lub chlamydia.
• Ugryzienie przez owada może być przyczyną poważnych chorób, takich jak: borelioza, czerwonka lub dur brzuszny.
• Spożycie zakażonej wody lub produktów spożywczych może być przyczyną infekcji przewodu pokarmowego wywołanej, np. bakteriami z rodzaju Echerichia, Campylobacter czy Salmonella.³⁰

Które z najczęściej występujących infekcji dróg oddechowych są zaraźliwe?

• Angina paciorkowcowa – zakażenie paciorkowcem ropnym, wywołującym anginę paciorkowcową szerzy się drogą kropelkową, a także przez bezpośredni kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych chorego lub jego śliną. Gatunek paciorkowców wywołujących anginę jest również przyczyną szkarlatyny, która jest niezwykle zaraźliwą chorobą rozprzestrzeniającą się w podobny sposób.^31,32
• Zapalenie ucha środkowego – często jest powikłaniem infekcji górnych dróg oddechowych. Przyczyną zapalenia ucha środkowego może być wirus lub bakteria. Bakteryjne zapalenie ucha środkowego nie jest zaraźliwe, jednak drobnoustroje wywołujące infekcję dróg oddechowych (np. wirusy grypy) na podłożu, której rozwija się zapalenie ucha, mogą przenosić się z osoby na osobę.^33,34
• Zapalenie zatok przynosowych – przyczyną może być zarówno wirus jak i bakteria. Bakteryjne zapalenie zatok nie jest infekcją zaraźliwą jednak choroba (grypa, przeziębienie), która do niego doprowadziła może mieć charakter zakaźny.³⁵
• Krztusiec – inaczej zwany kokluszem, to zakaźna choroba dróg oddechowych wywołana przez bakterię- pałeczkę krztuśca. Zakaźność dla osób z otoczenia jest bardzo duża (do 80%), największa w pierwszych 3 tygodniach trwania choroby. Krztusiec przenosi się drogą kropelkową.³⁶
• Zapalenie płuc – to infekcja płuc spowodowana przez bakterie, wirusy lub grzyby. Bakteryjne zapalenie płuc ma zwykle cięższy przebieg niż wirusowe zapalenie płuc, które często ustępuje samoistnie. Bakteryjne zapalenie płuc wymaga leczenia antybiotykami i czasem związane jest z koniecznością hospitalizacji. Samo zapalenie płuc nie jest zaraźliwe, ale bakterie i wirusy, które je powodują, już tak. Bakteria, która najczęściej powoduje zapalenie płuc, czyli Streptococcus pneumoniae, może przenosić się z osoby na osobę poprzez dotykanie zainfekowanych przedmiotów lub poprzez kaszel i kichanie.³⁷

Czy wiesz, że...

Za każdym razem, gdy przyjmujesz antybiotyk mogą pojawić się efekty uboczne terapii. Pamiętaj jednak, że przyjmowanie antybiotyku, zawsze, gdy jest to uzasadnione, ratuje zdrowie, a w cięższych infekcjach bakteryjnych również życie Twoje lub Twoich bliskich.

Jeśli zaobserwujesz występowanie działań niepożądanych podczas stsowania antybiotyku skontaktuj się ze swoim lekarzem prowadzącym, który przepisał antybiotyk, a następnie poinformuj go o obserwowanych objawach i swoich wątpliwościach. Nie odstawiaj antybiotyku na własną rękę.

Natychmiast skontaktuj się z lekarzem, jeśli zaobserwujesz u siebie występowanie ostrej biegunki. Może to świadczyć o infekcji spowodowanej bakterią o nazwie Clostridium difficile, która czasem namnaża się intensywnie podczas terapii niektórymi antybiotykami, ponieważ jest oporna na ich działanie. C. difficile może wywoływać rzekomobłoniaste zapalenie jelit, które stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia.

Natychmiast skontaktuj się z lekarzem, jeśli obserwujesz poważne objawy reakcji alrgicznej w odpowiedzi na przyjęcie antybiotyku.³⁸

REFERENCJE